2-HÜCRE BÖLÜNMELERİ

Hücreler de canlıdır ve tüm canlılar gibi hücreler de büyür. Belli bir olgunluğa ulaşan hücrelerin bölünerek yeni hücreler oluşturmasına hücre bölünmesi denir.

Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülür.
Hücrelerde genel olarak mitoz ve mayoz olmak üzere iki çeşit hücre bölünmesi gerçekleşir.

2.1.MİTOZ

Mitoz bölünme tüm canlılarda görülür.

Mitoz bölünme sonucunda kalıtsal özellikleri aynı olan iki yeni hücre oluşur.

Yani mitoz bölünme sonucunda hücrelerin kromozom sayısı değişmez

*Hücreler çoğalırken hücre içindeki DNA kendini eşleyerek oluşan her bir yeni hücreye aktarılacak şekilde kopyalanır.
*Mitoz bölünme sonucunda oluşan hücrelerin kalıtsal yapısının bire bir aynı olması DNA’nın kendini eşlemesi sayesindedir.

Mitoz bölünme tek hücreli canlılarda çoğalmayı (üreme) sağlar.

Çok hücreli canlılarda ise büyüme, gelişme ve yaraların iyileşmesi mitoz bölünme sayesinde gerçekleşir

2.3 Mitoz Bölünmenin Evreleri

Mitoz bölünme çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesi olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.

Mitoz bölünme sırasında bu aşamalar birbirini takip eden evreler sonucunda gerçekleşir.

1- Mitoz bölünme başlamadan önce DNA kendini eşler ve kalıtsal madde miktarı iki katına çıkar. Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.
2- Çekirdek zarı ve çekirdekçik erimeye başlar. Hayvan hücrelerinde sentrozomlar zıt kutuplara çekilmeye başlar ve iğ iplikleri oluşur.
3- Kromozomlar hücrenin ortasında tek sıra hâlinde dizilir.
4- Kardeş kromotitler birbirinden ayrılarak hücrenin karşılıklı kutuplarına çekilir. Her kromozom iki kromotitten oluşur ve bunlara kardeş kromotitler denir.
5- Çekirdek zarı ve çekirdekçik tekrar oluşur. İğ iplikleri kaybolur. Bu evrede çekirdek bölünmesi tamamlanır, sitoplazma bölünmesi başlar.
6- Sitoplazma bölünmesi tamamlandığında kalıtsal özellikleri aynı olan iki yeni hücre meydana gelir.

Mitoz bölünmede hücrelerin kromozom sayısı sabit kalır.

Sitoplazma bölünmesi hayvan hücrelerinde boğumlanma ile, bitki hücrelerinde ise ara lamel adı verilen
bir yapı ile gerçekleşir.

Mitoz bölünme çeşitli nedenlerle kontrolden çıkarsa KANSER oluşur.

Mitoz Bölünme bazı canlılarda eşeysiz üremeye neden olur.

2.3 Mayoz Bölünme

Mayoz bölünme sadece eşeyli üreyen canlıların eşey ana hücrelerinde gerçekleşir.

1-Mayoz bölünmeye başlamadan önce DNA kendini eşler ve kalıtsal madde miktarı iki katına çıkar. Kromozomlar
belirgin hâle gelir.

2-Mayoz bölünmenin ilk evresinde biri anneden diğeri babadan gelen ve aynı özellikleri taşıyan homolog kromozomlar yan yana gelerek birbirinin üzerine kıvrılır.

Bu sırada kromozomlar arasında parça değişimi(CROSING OVER)  gerçekleşir.

Mayoz 1’de gerçekleşen parça değişiminden sonra bu kromozomlar farklı kutuplara çekilir.

Böylece mayoz 1’in sonunda kromozom sayısı yarıya inmiş iki hücre oluşur.

3-Mayoz 2, mitoz bölünmeye benzer şekilde gerçekleşir.
Böylece mayoz bölünmenin sonunda genetik yapısı birbirinden farklı toplam dört hücre oluşur.

Eşey hücrelerinin(sperm,polen ve yumurta) birleşmesiyle gerçekleşen üreme şekline eşeyli üreme denir.
Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin oluşması için gerçekleşen bölünme mayoz bölünmedir. Mayoz bölünme sadece eşey ana hücrelerinde meydana gelir ve üreme hücrelerinin oluşumunu sağlar.

Dişi eşey hücresi yumurta, hayvansal yapılarda erkek eşey hücresi ise sperm, bitkilerde ise polen olarak adlandırılır.

Dişi bireyin yumurta hücrelerinin oluşması ve erkek bireyin sperm hücrelerinin oluşması mayoz hücre bölünmesi ile gerçekleşir.
Yumurta ve sperm hücrelerinin birleşmesi olayına döllenme denir.

Döllenme sonucu zigot oluşur. Zigot, mitoz bölünmeler geçirerek büyür ve böylece yeni bir canlı oluşur.

Bitkilerde polenin dişicik tepesine taşınmasına tozlaşma denir.

Tozlaşma sonucu polen yumurta ile buluşarak embriyo ve tohumu oluşturur.